Plantengallen op de eik

In het natuurprogramma Roeg! van RTV Drenthe heb ik 19 september 2015 verteld over plantengallen op de eik. Dat filmpje is hier te bekijken. Meer dan 40 soorten gallen komen er alleen al op de eik voor, deze boom is daarom dus voor veel beestjes van belang om zich te kunnen voortplanten. Voor mij de hoogste tijd om hier ook maar eens een keer een blogje aan te wijden.
Gallen kunnen door verschillende soorten organismen worden veroorzaak, wespjes, mugjes, mijten en ook bijvoorbeeld door schimmels. De gallen in deze blog zijn allemaal veroorzaakt door diverse soorten galwespjes.

Galappel op eikenblad

Galappel op eikenblad

Galappel op eikenblad

Iedere galwesp legt zijn eitjes op een specifieke plek van de boom en ze hebben ook allemaal hun eigen soort-specifieke galvorming. Een van de meest algemene gallen is de (eiken-)galappel, mooie ronde gallen die aan de onderzijde van een blad groeien. Veel mensen hebben als kind vermoedelijk ook wel eens geprobeerd om inkt te maken van deze galletjes. Door ze aan een paar roestige spijkers te rijgen en in een potje met water te doen en dat vervolgens enige tijd te laten staan wordt het water met de looizuur uit de galappeltjes en de roest tot inkt gevormd.

Nog zo'n mooie ronde gal is de eikenstuitergal die roodbruin gekleurd is met roomkleurige strepen. Ook deze gal vormt zich aan de bladeren van de eik, maar er is dus een ander galwespje voor verantwoordelijk dan bij de galappels.

Satijnen knoopgalletjes en lensgalletjes op eikenblad

eikennapgalletjes op eikenblad

De gallen verschillen per wespensoort in vorm en grootte. hierboven een paar soorten die maar een paar millimeter groot zijn. Om die te ontdekken moet je echt de bladeren even goed bekijken. Zoals je ziet zitten er soms verschillende soorten gallen op eenzelfde blad. Boven aan het blad zitten Satijnen knoopjesgallen en onderaan zitten lensgalletjes. Op de andere foto zijn eikennapgalletjes te zien, ook wel plaatjesgallen genoemd.

Ananasgallen zich vormend uit een bladknop

ananasgal waaruit de jonge galwesp is uitgeslopen

Oude ananasgallen kunnen nog tijden aan de eik blijven zitten

De gallen komen niet alleen voor aan de bladeren van de eik, er zijn ook galwespjes die de knoppen van de eik gebruiken om hun eitjes in te leggen. Een goed voorbeeld daarvan zijn de ananasgallen, behoorlijk grote en opvallende gallen die ook wel eikenroosjes worden genoemd. Zelf vind ik de naam ananasgal het meest logisch, de vorm van de gal lijkt wel wat op een ananas. Ook als de nieuwe galswespjes hun beschermende gal hebben verlaten, blijven die gallen nog een hele tijd aan de boom zitten.

Eikels

links een gezonde eikel rechts een eikel die is aangetast door een galwesp

Een knoppergal waar de jonge galwesp is uitgeslopen

Tot besluit van deze gallenblog een gal, de knoppergal, die gevormd wordt in een eikel, waardoor die een merkwaardige grillige vorm krijgt. Bovenaan een foto met de welbekende gewone niet-aangetaste eikels, die er overigens dit jaar weer veel zijn. Dan een foto met een gave- en een door een galwesp aangetaste eikel en de laatste foto laat een knoppergal zien waar de nieuwe galwespjes inmiddels uit verdwenen zijn. Ik zag trouwens dat die lege gallen ook vaak weer goed benut worden want een paar oorwormen hadden zich er fijn in geïnstalleerd, slim want het is een stevig onderkomen.
Gallen komen op vele planten en bomen voor en op verschillende tijdstippen van het jaar, de moeite waard om er zelf ook eens op te letten.