De Nachtpauwoog, prachtige nachtvlinder

De meeste mensen zullen de Dagpauwoog (Inachis io) wel kennen, maar dat er ook een vlinder voorkomt die Nachtpauwoog (saturnia pavonia) heet, zal denk ik bij veel minder mensen bekend zijn.
Onlangs had ik het genoegen om een vrouwtje Nachtpauwoog uitgebreid te kunnen bekijken en fotograferen.

Dagpauwoog

Nachtpauwoog

Een Dagpauwoog kun je in je eigen tuin wel aantreffen, maar voor een Nachtpauwoog moet je op de heidevelden zijn en op droge graslanden. Een beetje geluk moet je er dan ook nog wel bij hebben want Nachtpauwogen hebben geweldige schutkleuren waarmee ze goed gecamoufleerd zijn.

Dat beetje geluk had ik toen ik een plekje had gezocht om even wat te drinken. Het eerste geluk was dat ik op tijd zag dat het plekje waar ik eerst wilde gaan zitten was geannexeerd door mieren. Toen ik daarna een ander zitplekje had uitgekozen viel mijn oog op iets in de struikheide. Ik dacht zo van afstand dat het een oude vergane Dagpauwoog was, maar toen ik dichterbij kwam zag ik dat het een andere vlinder met ogen was, een Nachtpauwoog.

Ik zei al dat je wel wat geluk moet hebben om een Nachtpauwoog tegen te komen, ze komen niet zo heel veel voor en dit exemplaar was een vrouwtje en die vliegen overdag niet, maar rusten dan uit in een struik laag bij de grond. Ik had dus geen betere plek kunnen uitzoeken om zelf even uit te rusten. Het is een van de grootste vlinders die je in Nederland kunt aantreffen, het vrouwtje is 3,5- 4,1 cm en het mannetje blijft daar wat achter met 2,7- 3,2 cm.

Dit vrouwtje heeft als enige taak in haar korte leven van slechts een dag of vijf om te zorgen dat ze kan paren.
Daarvoor scheidt ze lokstoffen  af die de mannetjes tot op enkele kilometers afstand kunnen opvangen met hun grote voelsprieten. Op een vrouwtje komen vaak meerdere mannetjes af, waarvan ze maar met een zal paren nadat de mannetjes hebben uitgevochten wie de sterkste is.

De vlinder leeft dus maar heel kort en het merkwaardige is dat ze ook niet eet in die dagen. Sterker nog, de vlinder kan helemaal niet eten want  de monddelen en een roltong zoals de andere vlinders die hebben ontbreekt zelfs totaal. Dat zijn toch merkwaardige feiten om te weten en het is, vind ik, heel bijzonder dat zo'n dier zich zo ontwikkeld heeft dat ie alleen maar voor de voortplanting hoeft te zorgen. Rustend in een struikje lokstoffen produceren, verder geen energie verspillen tot ze heeft gepaard met een mannetje.

Direct na de paring stopt het vrouwtje met het afscheiden van lokstoffen en kort daarna legt ze haar eitjes rond een dun takje van een waardplant. Daaruit komen later in mei -augustus rupsjes tevoorschijn die eerst zwart zijn maar als ze hun eindstadium bereiken zijn het flinke rupsen van 4,5 -6 cm waarbij de vrouwelijke rupsen het grootst worden en de kleur veranderd in fel groen met gele of roze borstels en zwarte strepen.

Als een rups verpopt wordt er een bijzondere en goed beschermende flesvormige  cocon gevormd. Een pop kan wel enkele winters overwinteren voordat in het voorjaar in april of mei een jonge Nachtpauwoog de bescherming van de cocon verlaat om zijn of haar aandeel te hebben in de voortplantingscyclus.
Een prachtige nachtvlinder die dus maar heel kort leeft en je niet zo vaak zult aantreffen, maar zeer de moeite waard om er naar uit te kijken als je in het voorjaar op een heideveld loopt.