De Tonderzwam leeft van zwakke en dode bomen

Onlangs kreeg ik een prachtige Tonderzwam van iemand die dacht dat ik daar wel blij mee zou zijn. En daar had hij gelijk in, het is een prachtig goed bewaard gebleven exemplaar waar ik inderdaad heel content mee ben. Die  gift is er de reden van dat ik nu een berichtje heb gemaakt over de Tonderzwam.

De cadeau gekregen Tonderzwam

De Tonderzwam is een paddenstoel die leeft op zwakke en dode loofbomen. Hij is vooral te vinden op Beuken en Berken en af en toe ook op Linde of Eik. Op gezonde bomen zul je de Tonderzwam niet aantreffen, hij maakt alleen gebruik van verzwakte, zieke bomen. Als hij zich eenmaal op zo' n boom heeft gevestigd, gaat die boom onherroepelijk dood.
De Tonderzwammen profiteren van een andere visie op bosbeheer. Lange tijd werden dode en zieke bomen grondig verwijderd. Echter tegenwoordig mogen deze bomen blijven staan omdat ze een belangrijke rol vervullen in het ecosysteem, de flinke toename van de Tonderzwam is daaraan te danken.

De hoed van de Tonderzwam is hoefvormig en kan zo'n 30 cm groot worden en 5-20 cm dik. De bovenzijde is een dunne maar harde korst met gekleurde ringen. De onderrand is een zachte, wat fluwelig aanvoelende rand en wat meer bruin gekleurd.

De zeer kleine buisjes en het wit van de sporen

Aan de onderzijde zitten ontelbare hele kleine buisjes, die je met het blote oog niet kan zien. Je hebt daar een vergrootglas voor nodig of je kan er zoals hierboven een foto van maken met een macrolens. Uit die kleine buisjes komen de witte sporen.
Tonderzwammen zijn meerjarige paddenstoelen, je kunt ze dus het hele jaar door zien.

In de negentiende eeuw werd de Tonderzwam veel gebruikt in Tondeldozen.
Een Tondeldoos is een kokertje of doosje waarin een licht ontvlambaar materiaal werd gedaan. Dat materiaal noemt men een tondel.
Als tondel maakte men gebruik van een  gedroogd en met paardenurine behandeld stukje Tonderzwam. Er werd ook wel gebruikt gemaakt van Lisdoddepluis of verkoold linnen of katoen.

Lisdoddepluis

Lisdodde, ook wel "sigaar" genoemd

Met een vuursteentje en een metalen ring (het vuurijzer) werd het brandbare materiaal met vonken aangestoken. Vervolgens werd het vuur weer uitgeblazen, maar het materiaal bleef smeulen.
Er werd een deksel op het doosje gedaan en zo kon de smeulende tondel meegebracht worden en kon men eenvoudig onderweg een nieuw vuur ontsteken.
Je kan de tondeldoos zien als een voorloper van de lucifers en de (gas-)aansteker. bron: Wikipedia.

Een Tonderzwam op een dode beuk

Zo heeft de cadeau gekregen Tonderzwam geleid tot een interessant verhaal waarbij blijkt hoezeer de mens van invloed is op het ecosysteem. In de negentiende eeuw kreeg de Tonderzwam het moeilijk omdat hij zoveel werd gebruikt in de tondeldozen en in de twintigste eeuw omdat de mens te "opruimerig" was en alle aandacht had voor de houtproductie.
In de eenentwintigste eeuw heeft de Tonderzwam zijn plaats teruggekregen in het ecosysteem en komt hij in behoorlijke aantallen voor. En er is zelfs een kever  met de naam Bolitophagus reticulatus, die alleen voorkomt in de Tonderzwam. Ik heb deze kever zelf  nog nooit gezien. Hij is zeldzaam en is tot nu toe vooral in zuidoost Nederland gesignaleerd. Maar ik zal extra opletten als ik weer een Tonderzwam tegen kom in de natuur, wie weet lukt het me  om het beestje eens te vinden...